Sino ang dapat iboto ngayong halalan? Sa dami ng namimigay ng tarpaulin, flyers, t-shirt, pamaypay, at … alam mo na ay sinong kandidato ang angat? Pero makinarya o popularidad lang ba talaga ang batayan sa pagboto? Sa totoo lang, ang tradisyunal pa rin ng political campaign sa Pinas. Kasama na rito ang dahilan at pamantayan ng marami sa pagboto.

1. Sino ang dapat iboto? Iyong deserved mong public servant

Hindi ko alam kung bakit tila ipinapalabas ng maraming pulitiko na utang na loob ng mga botante ang mga proyekto na nagawa nila. Eh hindi nga ba kaya nga sila kumandidato ay para maging lider? Ang klase ng lider na maglilingkod sa kanyang kababayan. Kung iyon ang duty n’ya aba ay dapat may proyekto s’ya ginagawa. Dagdap pa rito, ang isang malaking pinagkukunan ng sahod at pondo sa prokekto ng pulitiko ay mula sa buwis na ipinapataw sa taong bayan.

Sa national level, ang budget o pondo ng gobyerno ay nagmumula sa

1. Kita mula tax at non-tax sources
2. Hiniram na pera mula sa organisasyon sa loob at labas ng bansa
3. Pagkuha sa mga available cash balances

Kaya biruin mo sa isang corrupt na pulitiko, hindi lang s’ya nakakuha na ng sahod at pondo para sa proyekto mula sa iyo. Mayroon pa s’yang implwensya o power kung ano masusunod para sa iyong lugar. Saklap!

Isa pang ideya. Ang responsableng CEO ng isang kompanya ay hindi humihilata sa opisina. Ito ay marunong magpatakbo at magpalago ng kanyang kompanya. Inaaral at pinagbubutihan niya ang kanyang pagiging lider. Ganun din ang trabaho ng company manager. Na-hire siya upang mamalakad sa operasyon ng kompanya. Bahagi noon ang maging malikhain at masipag sa paggawa ng promosyon, regulasyon, at implementasyon ng sistema. In short, tungkulin naman talaga ang lider ang manilbihan, mamuno, at gumawa ng hakbahg para sa ikabubuti ng lahat.

Kung kaya, kung ikaw ay nagbabayad ng buwis at ikaw ang nagpapasuweldo sa mga nakaupo, aba’y dapat hindi pangalan nila ang nasa court, hall, o arko. Galing ba sa bulsa nila iyong pondo? Maiintindihan pa natin yung private companies o individuals na magpalagay ng credit.

Sa akin ang isang indikasyon ng trapo (o traditional politician) o walang saysay na kandidato ay iyong puro ngawa at paninira. Tapos ‘pag tinanong mo sa kung paano nasolusyunan o sosolusyunan ang isang totong isyu, nganga! Hindi mo deserved o pamilya mo, ang ganitong klaseng pulitiko.

2. Sino ang dapat iboto? Lider na hindi madrama, kundi magaling at maaasahan

Isa sa taktika sa marketing at advertising ay emotional appeal. Kaya kung papansinin mo even sa mga patalastas na pampulitika ay may paawa. Mayroon ding pa-superhero, pa-famous, naninira o kahit gimik na pupukaw sa iyong damdamin.

Pero hindi teleserye o pelikula ang politics. Ang pagiging lider ay hindi puro kadramahan ang pinapairal. Kung may dapat kaaawan at alalahanin ay kapakanan ng mamamayan. Ang dapat ang lider ay straightforward, may alam sa kanyang posisyon, at may kakakayan na ipatupad ang kanyang isinusulong.  Malaki, makabuluhan at magandang maambag ang isang magaling at mabuting government official. Dapat sila ang makilala at maihalal sa puwesto. Hindi ang magaling na entertainer lamang sa kampanya.

Isa pang ideya. Kung mag-a-apply ka sa trabaho, hindi mo sasagutin ang “tell me about yourself” question ng kadramahan sa buhay. Sa halip, sasabihin mo ang experiences, skills, at traits mo para maging qualified sa isang work. At kung ikaw naman ang may-ari ng kompanya, hindi ka kukuha ng sino-sino lang. Bago mo pagkatiwalaan ang aplikante ay titignan mo kung papasa sya sa requirements at qualification para sa role. 

Tingin mo bakit ginagawa ng exam at interview ng HR officer o may-ari? Para pahirapan ang aplikante? No! Para masiguro na tama ang kukunin nilang tao. Hindi dahil naantig lamang sila sa kuwento. Kaya nga ‘di ba stiff ang job hunting sa Pinas, eh ba’t sa pagpili ng ihahalal hindi?

3. Hindi dahil nakasanayan, kundi may napatunayan

Maraming dahilan kung bakit hindi dapat tayo makondisyon sa kung ano nakasanayan. Kung sino lang yung pamilyar na pelyido, automatic iyon ang ihahalal. Kung ganoon lang din ang rason, paulit-ulit na nga nagpapatakbo ng gobyerno. Iyon at iyon lang din ang maasahan natin serbisyo at sistema. Gusto ba talaga natin ng ganun?

Isa pa’y parang behind political dynasty is fanaticsm. Iboboto mo kasi kaepelyido? Kasi anak ng kilalang pulitiko o sikat na artista? Let’s say kaya naman sa mentorship nina amang o inang. Ang next na tanong d’yan ay may alam ba talaga sa public administration, political science, community service at leadership skills.

Kung naranasan mo ang paglalakad-lakad sa mga government offices, you’ll know sino ang parating wala sa opisina o kaya mismong tauhan noong pulitiko ay pasaway o inis sa kanya. Doon pa lang sablay na ang government official o pulitiko.

Sa akin, ang isa sa pinakamasaklap na panoorin sa TV ay ang senate/ congress hearing na puro drama at comedy. Ang tagal-tagal magpasa ng batas o mag-decide. Paano? Hirap si mambabatas na intindihin ang trabaho n’ya mismo. Bakit? Unfit, unqualified, at unwilling to learn. Naalala ko yung isang senator noon na kung magtanong sa hearing, napakamot ako ng ulo. Napaka-irrelevant ng kanyang questions. Umpisa pa lang napi-predict mo na walang patutunguhan ang pag-uusig.

Kung bakit ba kasi nahahalal iyong sigurado o pihadong dedepende sa kakayahan ng kanyang mga staff. Iyong staff na lang sana ang ibinoto.

4. Iboto yung nagpapakatotoo at nagpapakatao

Sa social media, ang daming pumapansin ng kasarian, retokadong katawan o financial status ng mga celebrity. Naglalaan sila ng oras sa ganung bagay na hindi naman direktang nakakaapekto sa kanilang buhay. Bakit hindi pansinin ang kwestyonable rekord at pagkatao ng isang politiko? Ano ang nagawa nyang mali noon at ngayon. Mas may saysay iyon sa ating lahat. Kung nagawa magsinungaling sa personal record ng pultiko, ano pa sa public funds at pamamahala nito.    

5. Ihalal ang may konkretong plataporma o proyekto, hindi puro ideya

Sa totoo lang hilong-hilo na ako sa dami ng partylist na nagkakampanya. At nahihirapan akong intindihin kung ano pinagkaiba nila sa mga NGOs at organisasyon. Iyong iba pa, sobrang lawak ng advocacy na walang particular na sektor ng lipunan ang nire-represent. Baka nga sila rin yun may labo-labong ibig mangyari. Kung baga sa trabaho ay sila pa ang nagdagdag sa redundancy sa pasahod ng bayan. Tapos may ibang nananalo na never heard ang mga nagawa.      

6. Iluklok sa puwesto ang may alam sa pamamalakad, hindi ang sikat

As a cinephile/moviegoer, and OPM at Philippine arts/artists volunteer promoter ay malaki ang respeto ko sa mga artista. PERO never ko magiging batayan sa pagboto ang popularity. Kung paanong ibang bagay ang hobby sa passion at sa profession. Ganun din ang pagiging empleyado sa pagiging negosyante o magulang. Without doubt, ang layo ng pulitika sa paggawa ng pelikula, teleserye o kanta. You can use it sa political campaign, but not in the actual work in the government.

Kung magpapaka-critic lang tayo sa paggawa ng music, advertising, marketing, etcetera. Mahahalata rin natin iyong sabaw, bitter, at gusto lang maupo. May ibang artista o celebrities na gusto lang mag-politics kasi winnable sila. Hindi dahil okay silang public servant.

7. Sino ang dapat iboto? Iyong mas public servant, hindi pulitiko

Ano ba ang pinagkaiba ng public servant at politician? Sa akin, ang pulitiko ay nakasentro sa power at atensyon. May kabig sa anuman para sa sariling interes at tagumpay laban sa kapwa pulitiko. Walang pinagkaiba sa “office politics.” Uso sa kanila ang ang pagpapalad ng papel, paninira, at pang-uuto para makakapit sa posisyon.

Tandaan din na hindi lang pagkupit sa kaban ng bayan ang korapsyon. Puwede rin ito tungkol sa pagpabor sa proyekto na konektado sa personal na negosyo o kakilala.

Ang post na ito ay walang direktang pinatutungkulan na kandidato, kundi nanawagan sa lahat ng boboto na maging matalino sa panahon ng halalan.